Ödemiş ilçe merkezindeki yaşlıların sağlık hizmeti kullanım düzeylerinin “Andersin’in Sağlık Hizmet Kullanımı Davranış Modeli” çerçevesnde değerlendirilmesi

Türkiye'de yaşlı popülasyonu sürekli artmaktadır ve gelecekte de artmaya devam edecektir. Yaşlılarda en önemli sorunlardan biri de sağlıktır. Yaşlıların sağlık durumunu iyileştirmek için önemli bir yol, sağlık hizmetlerini daha iyi kullanmalarını sağlamaktır. Herkes sağlık hakkına sahiptir ve bu hak erişilebilir, elde edilebilir, ücretsiz ve kaliteli sağlık hizmeti sunumunu gerektirir. Amaç: bu araştırma, Ödemiş İlçe merkezinde yaşayan 65 yaş ve üstü bireylerin koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerini kullanma düzeylerini belirlemek, hazırlayıcı, kolaylaştırıcı ve gereksinim faktörlerinin sağlık hizmet kullanımına etkisini incelemek ve yaşlıların sağlık bakım gereksinimi ile sağlık hizmet kullanımı arasındaki ilişkileri incelemek amacıyla yapılmıştır. Yöntem: bu araştırma kesitsel tipte analitik bir çalışmadır. Araştırmada, sağlık hizmeti kullanım anketi, sosyo-demografik özellikler formu ve TSYDÖ kullanılmıştır. Soru formları tamamlanıp, izinler alındıktan sonra Ödemiş İlçe merkezinde yaşayan 365 yaşlıya ev ziyareti yapılarak veriler toplanmıştır. Elde edilen verilerin sayı ve yüzdeleri hesaplanmış, ki-kare ve regresyon analizleri yapılmıştır. Bulgular; araştırmaya katılan yaşlıların %57'si kadındır ve kadınların %58.4'ü kronik hastalığa sahiptir. Kadınların büyük çoğunluğunun resmi bir eğitimi yoktur, eşi ölmüştür ve yalnız yaşamaktadır. Bireylerin %39.5'i son 15 günde ayaktan doktor hizmeti almıştır. Kadınlar bu hizmeti daha fazla almışlardır, ancak anlamlı bir fark yoktur. Yaşlılardan SSK'ya bağlı olanlar (iki kat fazla), iki veya daha çok kronik hastalığı bulunanlar (2.3 kat fazla) anlamlı düzeyde daha çok ayaktan doktor hizmetini kullanmışlardır. Yaşlıların %28.4'ünün karşılanmayan sağlık hizmet gereksinimi olduğu belirlenmiştir. Kadınların, evli olmayanların, eşi dışında biriyle yaşayanların, apartmanda yaşayanların ve algılanan sağlık durumunu orta ve kötü olarak belirtenlerin anlamlı düzeyde daha çok karşılanmayan gereksinimleri vardır. Lojistik regresyonda bu değişkenler karşılanmayan hizmet gereksiniminde anlamlı etkiye sahip değişkenler olarak kalmıştır. Bireylerin koruyucu hizmet kullanım oranı %16.4 olarak düşük bulunmuştur. Bu hizmetleri, eğitim düzeyi düşük olanlar, üç ve daha fazla kişi birlikte yaşayanlar, sağlık güvencesi olmayan ve yeşil kartı olanlar, gelir algısı kötü ve çok kötü olanlar ve hiç kronik hastalığı bulunmayanlar anlamlı düzeyde daha düşük kullanmışlardır. Lojistik regresyonda sağlık güvencesi ve kronik hastalık sayısı etkisini kaybetmeyen değişkenler olarak kalmıştır. Yaşlıların %14'ü son bir yıl içinde ağız-diş sağlığı hizmetlerini kullanmışlardır. İleri yaşlılık dönemindekiler, gelir algısı kötü ve çok kötü olanlar anlamlı düzeyde daha düşük ağız-diş sağlığı hizmetlerini kullanmışlardır ve bu değişkenler lojistik regresyonda da anlamlı etkiye sahip değişkenler olarak kalmıştır. Yaşlı bireylerin %19.7'si son bir yıl içinde hastaneye yatmıştır. Yatış hizmetlerini en çok gecekonduda yaşayanlar ve iki ve daha çok kronik hastalığı olanlar kullanmışlardır. Evin niteliği lojistik regresyon analizinde yatış hizmeti kullanımında etkili değişken olarak kalmıştır. Bu sonuçlara göre yaşlılarda koruyucu hizmet kullanımı ve diş hekimi hizmeti kullanımı düşüktür ve karşılanmayan gereksinim açısından kadınlar daha risk altındadır. Bu çalışma aynı zamanda sağlık hizmet kullanımının ağırlıklı olarak kolaylaştırıcı faktörler olarak yer alan değişkenler ile ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Yaşlı bireylerin sağlık güvencesi, gelir algısı ve yaşadıkları evin niteliği sağlık hizmet kullanımıyla ilişkilidir. Bu araştırmanın sonuçlarına göre yaşlılara yönelik sağlık hizmetlerinin örgütlenmesinde onların sağlık hizmeti kullanım özellikleri dikkate alınmalı ve risk gruplarına öncelik verilmelidir